فرهنگ جنوب/علی سواری:
همه دکتر صادق زیباکلام استاد دانشگاه تهران را می‌شناسیم. به صراحت می‌توان گفت در بین سیاسیونِ دانشگاهی جز او سلبریتی دیگری وجود ندارد. فرد جسوری که در همه زمینه‌ها و موضوعات اظهارنظر کرده و می‌کند. خصوصا موضوعات کلان. جای خالی نظراتش را در زمینه مدیریت آب کشور حس کردم. سخن نخستش بعد از تماس این بود که زمانش محدود است و گفتگو طولانی نشود. این شاید نخستین اظهار نظر زیباکلام در زمینه مدیریت آب کشور باشد. آن را در ادامه بخوانید:

فرهنگ جنوب: همان‌گونه که مستحضرید مسئله کم‌آبی و خشک شدن فلات ایران به یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی کشور تبدیل شده است. یکی از تکراری‌ترین سیاست‌ها در مواجه با این معضل پروژه‌های انتقال آب از حوضه‌ای به حوضه دیگر است. حالا با وجود عواقب ناگواری که این سیاست برای خوزستان داشته، و با وجود انتقادات زیاد متخصصان بی‌طرف آب و نارضایتی مردم خوزستان چرا این سیاست همچنان دنبال می‌شود؟

صادق زیباکلام: حقیقتاً نمی‌دانم انتقال آب از خوزستان، لرستان و کهگیلویه و بویراحمد به استان‌های هم‌جوار کار درستی است یا غلط، اما چیزی که من میدانم ایران کشور نیمه‌خشکی است. الآن که در دوره خشک‌سالی به سر می‌بریم، حتی زمانی که وارد سیکل خشک‌سالی نشده بودیم هم کشور ما یک کشور نیمه‌خشک بوده است. چیزی که من در خاطرم هست و در کتاب «ما چگونه ما شدیم» به آن اشاره کرده بودم میانگین بارش باران حدود ۳۰ سانتیمتر در سال بوده، در حالی که متوسط بارش باران در سایر کشورهای جهان نزدیک به ۹۰ سانتیمتر است. یعنی آن موقع که خشک‌سالی نبود نزولات آسمانی در ایران یک‌سوم میانگین جهانی بود. حالا با توجه به این وضعیت اصولاً سیاست کلانی در مدیریت مصرف آب وجود دارد؟ من فکر می‌کنم پاسخ دادن به این سؤال مهم‌تر و اساسی‌تر از است اینکه برویم ببینیم منابع آب را چگونه مدیریت کنیم.
برای مثال ما افتخار می‌کنیم که در گندم خودکفا شده‌ایم! چند روز پیش در روزنامه می‌خواندم که چندین هزار تن گندم به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس صادر شده است، آیا این سیاست درستی است؟

فرهنگ جنوب: خب شما چه راهکاری سراغ دارید؟

صادق زیباکلام: این موضوعات باید به مسئله سیاست‌گذاران تبدیل شود. باید سؤال شود آیا سیاست‌گذاران نباید به این موضوع فکر کنند که برای گندم و ذرت و خیلی از محصولاتی که آب زیادی نیاز دارند تدبیری بیاندیشیم؟ مثلاً نمی‌توانستیم از برخی کشورهای همسایه مثل گرجستان و امثالهم که مشکل آب ندارند زمین اجاره کنیم و بخشی از گندم مورد نیاز خودمان را در آنجا به عمل آوریم؟ آیا نمی‌شد این‌چنین تدابیری را اتخاذ کرد؟ یا تدابیری اتخاذ کرد که مصرف آب تولیدات کشاورزی ما بهینه‌تر شود؟ با توجه به اینکه ۹۰ درصد مصرف آب کشور به کشاورزی مربوط است نمی‌بایست کشاورزانمان را به تولیداتی ترغیب می‌کردیم که نیاز به آب فراوان نداشته باشند؟ آیا دولت، مجلس، مجمع تشخیص مصلحت نظام و سایر ارکان حاکمیت نمی‌بایست درباره این موضوعات فکر می‌کردند؟

فرهنگ جنوب: یعنی به نظر شما مسئولین و سیاست‌گذاران تاکنون به این موضوع نپرداخته‌اند؟

صادق زیباکلام: بله من تا جایی که می‌دانم فکر بلندمدت و اصلاً چنین سؤالاتی مطرح نبوده است. یا اینکه ۲۰ سال آینده وضع آب کشور چگونه خواهد شد.
تنها افکاری که مد نظر ما بوده این است که چگونه با آمریکا بستیزیم و چگونه انقلابمان را صادر کنیم.
در چنین کشوری علی‌القاعده یکی از مهم‌ترین و جدی‌ترین دغدغه مسئولین باید مسئله آب و تأمین آن باشد. باید سرمایه‌گذاری‌های کلان صورت بگیرد برای تأمین و نگهداری از آب. اما من متأسفانه چنین نگاهی را ندیدم.
تاکنون ندیده‌ام مسئولین جمهوری اسلامی بگویند این مقدار بودجه را صرف برنامه‌های بلندمدت برای مدیریت و چگونگی مصرف آب کنیم. یا بگویند که ما امروز این کار را انجام می‌دهیم برای ده یا ۲۰ سال دیگر آب ایران.
من تاکنون چنین چیزی ندیدم که مسئولین کشور بگویند با توجه به اینکه آب در کشور فراوان نیست ما نمی‌توانیم هر نوع محصولی را در کشور تولید کنیم. و همچنان در حال کشت محصولاتی هستیم که یک کیلوی آن‌ها صدها لیتر آب مصرف می‌کند.

فرهنگ جنوب: سیاست‌گذاری در حوضه مصرف و مدیریت منابع آب در تهران اتخاذ می‌شود، سؤال کلیدی که در ذهنم شکل گرفته این است که چرا فعالان سیاسی چون شما که در تهران هستید و تأثیرگذاری بیشتری دارید هیچ واکنشی نسبت به این موضوع ندارند؟

صادق زیباکلام: این موضوع دغدغه من بوده و حالا که از من درباره این موضوع سؤال می‌کنید نظر خود را مطرح می‌کنم و همواره جزو مطالبات من بوده است. اما تائید می‌کنم متأسفانه در طی این سال‌ها روشنفکران به این موضوعات نپرداخته‌اند، روحانیون هم اهمیت نداده‌اند، اصلاح‌طلبان هم به این موضوع توجهی نداشته‌اند، اصولگرایان هم‌فکری در این زمینه نکرده‌اند.

فرهنگ جنوب: آقای روحانی در سفر اخیر خود به کرمان مجدداً تأکید کردند که به‌ زودی آب از جنوب به کرمان منتقل می‌شود، آیا استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و البته خود خوزستان که به خاطر خشکیدگی روزافزون در معرض فروپاشی اجتماعی و سرزمینی هستند به آب احتیاج بیشتری ندارند؟

صادق زیباکلام: همان‌گونه که در ابتدا گفتم در این خصوص نمی‌توانم بگویم دولت روحانی در زمینه انتقال آب کار درستی را انجام می‌دهد یا غلط، چیزی که من می‌توانم بگویم این است که در دولت آقای روحانی هم آن فکر آینده‌نگر وجود ندارد، در دولت احمدی‌نژاد هم نبود، در دولت اصلاحات هم نبود، در دولت مرحوم هاشمی رفسنجانی هم نبود. چیزی که در بین مسئولین ایران نیست نگاه آینده‌نگر است. به مسائل بلندمدت کشور از نظر جمعیتی، آب، هوا، خاک، جنگل، منابع طبیعی و نفت توجه نشده است.

گفتگو از علی سواری/ منتشر شده در روزنامه فرهنگ جنوب (سال بیست و یکم | شماره 3811 | دوشنبه | 16 بهمن ۱۳۹۶)